Nintendo Labo: Van pulp tot entertainment

Je hoort de laatste tijd wel vaker dat het consumptiegedrag van ons als westerse bevolking catastrofale gevolgen heeft voor het milieu. Dat de hoeveelheden plastic die in het water terecht komen, afbreken tot microscopisch kleine deeltjes en op die manier weer in onze voedselketen terecht komen is niet bepaald bemoedigend. Een reductie van de hoeveelheid plastic voorwerpen op de markt zou een mogelijke tussenoplossing zijn voor de huidige problematiek. Nintendo komt met Nintendo Labo als donderslag bij heldere hemel. Accessoires bouwen van karton, zou dat een nieuw tijdperk inluiden?

Karton gebruiken we in ons dagelijks leven ontzettend veel. Verpakkingsmaterialen, bescherming van goederen tegen beschadiging, isolatie, Paper Craft, je kunt het zo gek niet bedenken of er gaat karton mee gemoeid. Maar wat is dit spul nu eigenlijk?

Gerecycled, meermaals.

Karton is, net als papier, gemaakt van cellulose. Cellulose is een biologische polymeer, een ontzettend lange keten van specifieke glucosemoleculen, die in de natuur veel voorkomt en structuur geeft aan onder andere planten. Zonder cellulose zou een plant als een pudding in elkaar zakken, zoals wij mensen zonder botten geen vaste vorm zouden hebben. Zoals je waarschijnlijk weet zijn bomen de hoofdzakelijke grondstofleveranciers voor papier. Onder andere in Zweden vinden we veel duurzame houtkap voor bijvoorbeeld deze doeleinden. De gekapte bomen worden vermalen en gereinigd tot houtpulp, een witte, zeer fijne substantie. Dit pulp wordt vervolgens via verschillende processen uiteindelijk omgevormd tot papier, zoals het welbekende A4tje. Daar kun jij dan een werkstuk voor school, de notulen van een vergadering of een factuur voor een klant op afdrukken. Maar wat doet men met het papier dat gebruikt is en weggegooid wordt? Het fijne is dat papier kan worden gerecycled.

De meeste soorten karton bestaan uit gerecycled oudpapier. Dit oudpapier wordt in een pulpmolen vermalen tot de grondstof voor karton, die vervolgens door persen, drogers en kleurmachines wordt omgevormd tot een plaat van relatief papierachtig materiaal. Echter heeft karton een grotere treksterkte en is het beter bestand tegen stoten door de toegenomen dikte ten opzichte van papier. Ook is een plaat karton veel stugger dan papier, wat toelaat om er zeer stevige constructies mee te maken.

Toepassingen in entertainment

Eén zeer bekende toepassing van karton als entertainment-object is de oud-Nederlandse kijkdoos. Een oude schoenendoos waar je een gat in knipt om doorheen te kijken, de deksel perforeert zodat er licht kan inschijnen en die van binnen gedecoreerd is met verschillende vormen, objecten en kleuren. Iets wat we minder vaak zien is dat speelgoed en dergelijken van karton gemaakt worden. Men kiest hier veelvuldig voor plastics, omdat dit synthetische materiaal extreem slijtvast is. Ook kun je het in alle vormen gieten, in elke kleur spuiten en mocht er viezigheid op belanden, dan kun je het afpoetsen met een vochtige doek. Het grote nadeel aan plastics, met name de goedkope plasticsoorten, is dat er veel chemicaliën in zitten om de kleur vast te houden, de slijtvastheid te waarborgen en ook de productie ervan is verre van milieuvriendelijk.

Karton is daarentegen ook een relatief slijtvast product. Het nadeel hier is echter dat het zijn sterkte verliest door water. Ook is het gevoelig voor torsie, een beweging die je doet als je bijvoorbeeld een blad papier doormidden scheurt. Omdat karton een lagere torsiestijfheid heeft, zal er minder kracht nodig zijn om een blijvende vervorming van het object te veroorzaken, oftewel het object kapot te maken. Je zult met karton dus zorgvuldiger moeten omspringen dan met plastic. Maar wat zijn dan de voordelen van karton ten opzichte van plastic?

Nintendo en Labo

Nintendo heeft met Nintendo Labo een aanzet gegeven tot een potentiële revolutie in de speelgoedmarkt. Karton is een zeer goedkope grondstof om mee te werken, is ontzetten makkelijk op maat te snijden, te manipuleren en te kleuren. Omdat het grotendeels gemaakt wordt van gerecyclede grondstoffen, is de impact op het milieu nog eens veel kleiner dan die van bijvoorbeeld plastic. Mocht karton onverhoopt in het milieu terecht komen, dan zijn er verschillende micro-organismen die hier wel raad mee weten. Karton is dus vrijwel 100% biologisch afbreekbaar, zeker wanneer de inkt die gebruikt wordt voor bedrukking ook op biologische basis is geproduceerd. Maar het allergrootste voordeel van karton als entertainment-product is nog niet gevallen.

Karton is bij uitstek het geschikte materiaal voor (kleinere) kinderen om mee te knutselen. De grote stukken zijn gemakkelijk te hanteren, de vouwlijnen spreken voor zich en het risico op verwondingen is zeer laag. Nintendo garandeert de stevigheid van de Nintendo Labo-bouwpakketten door gebruik te maken van golfkarton. Golfkarton dankt zijn stevigheid aan een principe dat ook in de civiele techniek wordt toegepast, bijvoorbeeld in bruggen. Het principe rust op een gegolfde kern die ingeklemd ligt tussen twee afdekkende platen, veelal gemaakt van hetzelfde materiaal. Door de gegolfde kern wordt een kracht die uitgeoefend wordt op het oppervlak evenredig verdeeld over een veel groter oppervlak. Het resultaat is dus een plaat die een enorm toegenomen draagsterkte heeft. Hoe meer van deze lagen je op elkaar zou plakken, hoe sterker het geheel wordt. Dit golfkarton is bij uitstek geschikt voor toepassingen in speelgoed, omdat het tegen een serieus stootje kan en omdat de dikte van de platen relatief meevalt. Het argument dat Nintendo Labo fragiel zou zijn gaat hier niet op, je zult wel heel onvoorzichtig moeten zijn om de stukken van Nintendo Labo te slopen. Met opzet krijg je alles stuk, maar dat kun je een producent niet kwalijk nemen.

Echter zal Nintendo Labo ook enkele nadelen hebben. De stevigheid kan enkel gegarandeerd worden indien het voorwerp op de juiste manier in elkaar gezet is. Ook zijn zweterige handen misschien niet ideaal tijdens het spelen en kan het ook af te raden zijn met drinken in de buurt van de Nintendo Labo-creaties te komen. Vocht blijft de grootste vijand van karton, dus ook van deze bouwpakketten. Dit kan verholpen worden met een coating op de onderdelen die regelmatig vastgepakt zullen worden, de vraag is echter of je dit wil als kinderen je doelgroep zijn. Deze coatings zijn namelijk ook niet altijd even gezond.

Dat brengt mij bij het laatste onderwerp dat besproken moet worden: de toekomst. Is karton de manier om ons consumptieprobleem minder milieubelastend te maken? Mogelijk wel, de eigenschappen van karton en soortgelijke materialen zijn in principe ideaal om ook andere voorwerpen mee te bouwen. Er zijn voorbeelden bekend van complete bankstellen, tafels en stoelen die uit karton zijn vervaardigd. Maar herinner je cellulose nog? Die biopolymeer waar ik in het begin van dit artikel over sprak? Deze grondstof kan, met wat andere toevoegingen, ook ingezet worden voor het produceren van bioplastics. Misschien is het dus niet karton dat het bouwmateriaal van de toekomst is, maar eerder cellulose die de grondstof van de toekomst is.