Disco Elysium – The Final Cut – een echte superster

Ik hoop dat je van een goed feestje houdt, want Disco Elysium gooit je meteen in het meest funky fuifje. Helaas voor jou is het feestje in dit geval in een grimmige en vuile wereld: eentje waarbij je de individuele laagjes opgedroogde alcohol haast door je beeldscherm kunt ruiken. En eentje waarin dorpsbewoners een gelynchte man een week aan een boom laten zitten zoals ieder andere donderdag is. Dit is de moord die jij moet oplossen in Disco Elysium. Het lichtpuntje? Er is disco. Heel veel disco.

Het basisprincipe van ‘disco’ zijn vrij simpel: een bijzonder goed feestje dat onvermijdbaar en kort geleefd zijn einde tegemoet loopt. Dat je makkelijk disco herkent in het hoofdpersonage, is daarom niet per se een goed teken. Je begint het spel al in je onderbroek in een puinhoop van een kamer. Wat je daar doet, weet je zelf ook totaal niet. Eigenlijk weet je helemaal niks meer: van je naam tot de wereld om je heen. Een alcoholistische detective met geheugenverlies dus. En eentje met een moord om op te lossen.

Het gaat hier om een man die een week geleden in een boom is opgehangen in een Fransige plaats genaamd Martinaise. Martinaise heeft betere tijden gezien – en ook betere mensen: het slachtoffer is in die week niet omlaag gehaald, gestript tot slechts enkele kledingstukken en gedegradeerd tot een dood doelwit voor een bijzonder irritant en high joch dat met stenen gooit. De zaak zoek je uit samen met je partner, luitenant Kim Kitsuragi, die een betrouwbare houvast biedt tijdens je detectivewerk.

Stemmetjes in je hoofd, babyyyy

Detectivewerk in Disco Elysium is uniek. Ik denk dat het het beste te omschrijven valt als een RPG die visual novel-elementen mixt met Dungeons and Dragons. De interactie die je hebt met de voorwerpen en figuren om je heen vormen de leidende draad in het verhaal van Disco Elysium’s isometrische wereld. Bij zowat elke interactie kun je je reacties kiezen uit verschillende opties. Elke optie heeft weer verschillende uitkomsten; sommige drastischer dan de andere. Oh, en vaak hoor je ook stemmetjes in je hoofd daar tussendoor.

Je personage bestaat namelijk uit vier overkoepelende karaktertrekken: Intellect, Psyche, Physique en Motorics. Deze bevatten ieder een zestal aan skills die dus stemmetjes in je hoofd vormen. De balans van de verschillende karaktertrekken bepaal je aan het begin van het spel. Die kun je verder nog iets aanpassen door experience punten op verschillende manieren in te zetten. De puntenbalans in je skillset beïnvloedt eigenlijk het gehele spel. De skills waar je de meeste punten in hebt gestopt, fluisteren je tips toe of saboteren je tijdens zo’n beetje elke interactie die je hebt: aan jou de keuze wat je met het tumult in je hoofd doet.

Daarbij zijn er momenten dat je een belangrijkere actie kunt uitvoeren. Het succes van zulke acties wordt bepaald door hoe hoog het spel twee dobbelstenen gooit en dat gebeurt in een oogwenk. Hier geldt: hoe hoger je puntenbalans is in bijvoorbeeld een bepaalde fysieke skill, hoe groter de kans dat je hoog genoeg gooit om iemand succesvol in elkaar te slaan. Ook als je weinig punten hebt in een bepaalde skill, is er altijd nog een mogelijkheid om de actie te voltooien en vice versa: uiteindelijk draait het om hoeveel geluk je hebt met wat je gooit. Op basis van wat je uiteindelijk dobbelt, zegt en doet, speel je dus door een heel ander verhaal.

Funky verhaal, oh yeah

Ondanks de uitgebreidheid en flexibiliteit is het spel zelden overweldigend: jij kiest immers wat en hoeveel je wilt lezen. Ook verliest het verhaal nooit echt zijn focus en is het uiteindelijk oprecht een interessant en tevredenstellend staaltje detectivewerk. Hoewel side quests fijn bijgehouden worden, miste ik soms toch ook nog een overzichtje van wie welk personage is en wat sommige woorden of plekken precies inhouden. Voor zo’n rijk achtergrondverhaal had een geheugensteuntje geen kwaad gekund, ook al was dat niet eens zo hard nodig.

Disco Elysium is enorm goed in een uitgebreide wereld schetsen die compleet echt aanvoelt. Een makkelijk voorbeeld van deze meeslependheid is hoe duidelijk het is dat Martinaise duidelijk een nare plek is om te leven. Er hangt een bepaalde sneue (maar ook disco!) sfeer die hand in hand gaat met thema’s als alcoholisme en de pijn van fouten gemaakt in een vorig leven. De prachtige olieverf-achtige portretten en de voice acting die de Final Cut toevoegt, versterken dit gevoel enorm. Zo wordt een groot deel van je onderbewuste ingesproken door een slome, ietwat sinistere stem die de toon van het spel moeiteloos zet. Maar dat niet alleen: alles en iedereen wordt ingesproken, wat één van de meest indrukwekkende kersen op taart ooit moet zijn.

De isometrische wereld vormt een passend podium voor dit verhaal. Ook is het een mooi bruggetje tussen de lappen tekst en je eigen ontdekkingsgevoel: ondanks de letterlijk meer dan miljoen woorden, maakt het Disco Elysium een avontuurlijk spelletje. Helaas zijn er wel wat praktischere zaken die mij iets uit de wereld halen. Zo kun je niet altijd even goed zien hoe of waar je loopt: de onverzadigde kleuren van Martinaise mengen vrij snel met elkaar. Daarbij bestuur je aan de tragere kant. De regelmatige framerate-drops maken dit alleen maar erger. Vaak vallen de framerate-drops wel te overzien, maar bij een auto-save zijn ze zo erg dat je de detective voor enkele seconden eigenlijk niet vooruit kunt krijgen. Gelukkig heeft Estse ontwikkelaar ZA/UN wel laten weten dat er gewerkt wordt voor een patch hiervoor.

Boogie woogie

Het echt leuke aan Disco Elysium is dat het ondanks de grimmigheid van Martinaise een vrij eigenzinnige game is. De game presenteert je vaak genoeg met gekke dialoogopties om uit te kiezen. Je kunt bijvoorbeeld zo vaak als je wilt opscheppen over hoe je jezelf een superster-detective vindt. De game let er goed op altijd genoeg ruimte is voor zulke opties. Sterker nog, het moedigt je aan zulke opties te kiezen en noemt je zelfs maar saai als je je innerlijke chaos niet de vrije loop laat gaan. Luitenant Kim vormt een mooi anker gedurende je escapades als superster-detective. Zo kun je volop disco gaan en toch nog een behoorlijke poging wagen de zaak op te lossen.

De constante humor is het laatste ingrediënt dat Disco Elysium zo ontzettend goed maakt. Het komt iedere keer weer als een verrassing wanneer het spel de ene na de andere domme dialoogoptie of ongerelateerde side quest presenteert. De domste grapjes kunnen blijven hangen. Dat betekent trouwens niet dat het spel niet serieus kan zijn wanneer dat moet. Maar de absurdistische humor er omheen geeft het net dat extra laagje plezier en diepgang. Hoe hopeloos Martinaise ook kan zijn, er is een raar soort plezier uit te halen. Zoals je opkomst als de apocalyps-politieagent, een geeloograafkaketoe of een broedende communist. Of als disco.

Conclusie

In tegenstelling tot disco, is Disco Elysium – The Final Cut meer dan een kort feestje. De uitgedachte wereld van Martinaise en de vele kleurrijke personages geven het een ingeleefd gevoel, als iets wat er al jaren staat en bestaat. Daarbij zorgen je skillbalans, het soort antwoorden dat je geeft en de dobbelsteen-acties ervoor dat het verhaal dat je speelt totaal uniek is en nog steeds tevredenstellend is. Dit alles maakt dat Disco Elysium erom smeekt om verkend te worden – al halen performance-problemen de vaart er helaas wel een beetje uit. Vooral als zulke lange laadtijden en framerate-drops later opgelost worden, is de handheld-modus van de Nintendo Switch een makkelijke aanrader. Disco Elysium – The Final Cut combineert een RPG namelijk moeiteloos en met een unieke twist een visual novel tot een meeslepende game. Dit is geen disco: het is een echte superster.