Atari 50: The Anniversary Collection - Het gamemuseum voor iedereen!

In mijn dagelijks werk ben ik werkzaam voor de samenstelling van een nieuw museum bij het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid. In dit hypermoderne museum hebben games een permanente plek naast andere mediavormen. Mijn werk beslaat vooral het zoeken van de juiste beelden en het schrijven van duiding zodat iedereen die het nieuwe museum bezoekt begrijpt waarom games van alle tijden zijn en voor iedereen. Helaas ben ik na het spelen van de Atari 50: The Anniversary Collection bang dat ik al mijn werk opnieuw mag gaan doen. Deze collectie vol met games, hoge kwaliteit afbeeldingen en tientallen interviews voelt bijna als een interactief koffietafelboek dat elke gamer die meer wil weten over de geschiedenis van dit medium moet ervaren.

Atari 50 is een viering van alles rondom Atari. Nu zal ik wel even vooropstellen dat ik vooral bekend ben met Atari als merknaam. Ik heb enkele keren in mijn leven een PONG arcade gespeeld en hier en daar een rondje Tempest, maar ik heb geen persoonlijke connectie met de moeder van de moderne videogame industrie. Echter maakt dat vrijwel niets uit voor deze collectie. De game is echt een interactief museum, waarbij de geschiedenis van Atari wordt uitgelicht door talloze hoge kwaliteitsmaterialen zoals advertenties, flyers, folders en documentatie rondom het legendarische gamesbedrijf. Je kan de gebeurtenissen van Atari op elke mogelijke manier doorlopen. Begin je liever bij de thuiscomputers zoals de Atari 400 of de Atari ST? Of start je echt met PONG en de eerste arcadekasten van het bedrijf en volg je langzaam de ondergang van de (Amerikaanse) videogame industrie? De game heeft een ongelofelijk fijne manier van doorscrollen, waarbij je rustig je tijd kan nemen om alles te bekijken én te spelen.

Interactieve educatie

Want wat Atari 50 echt bijzonder maakt is dat vrijwel elke game die besproken wordt volledig speelbaar is in deze collectie. Ieder van de circa honderd spellen die je kan spelen is een getrouwe benadering van de originele systemen. Omdat je het speelt op de Nintendo Switch is de besturing natuurlijk niet hetzelfde als de stroeve joystick van de VCS 2600, maar het gevoel alsof je terug duikt in de geschiedenis is niet te ontkennen. Wat de collectie vooral zo mooi maakt als een historisch werk is dat iedere titel wordt verhelderd met documentatie, tekeningen en soms zelfs video’s met toelichtingen van de makers. Dit kan gaan over de manier waarop er werd geprogrammeerd voor de systemen van Atari, of over de hoeveelheid drugs die er in de kantoren werd gebruikt. Daarmee weet deze collectie op een sterke manier context te bieden voor de speelbare games. Ja, Yar’s Revenge spelen is wel leuk, maar omdat je van tevoren leest hoe de game werd gemaakt en je het stripboekje kan lezen dat bij de game werd geleverd kan je veel meer genieten van het spel en de structuur. Ook zijn de handleidingen ingescand en heb je altijd een referentiekader voor hoe je al deze spellen moet spelen. Ik denk dat ik niet de enige ben die ooit naar een klassieke arcade-machine is gestapt en maar willekeurig op knopjes begon te drukken tot er iets gebeurde. Het maakt van Atari 50 een manier om het verleden speelbaar te houden maar aan te laten voelen als iets heel moderns.

De Arcade overheerst

Toch moet ik daar wel de kritische kanttekening bij maken dat je misschien wel moet weten wat je kan verwachten als je een Atari-collectie koopt. Klassieke arcade-spellen moeten wel echt je ding zijn, aangezien dat Atari’s handelsmerk was. De beroemde gelicenseerde titels als Pitfall (Activision), Pac-Man (Namco), Donkey Kong (Nintendo) en Raiders of the Lost Arc (gebaseerd op de film) schitteren in hun afwezigheid. Ook misschien wel (onbedoeld) de beroemdste Atari-game, E.T. The Video Game, is niet te vinden in deze collectie. Het is jammer dat ondanks de precieze en gedetailleerde uitwerking van de collectie, deze beruchte en invloedrijke titels niet konden worden toegevoegd. Uiteraard is het werken met licentiehouders lastig, maar dit zorgt er helaas wel voor dat er veel ports van de verschillende titels dezelfde games zijn voor verschillende systemen. Er zijn meerdere versies van Breakout, Centipede en Tempest te vinden in deze collectie, waardoor dat 100-tal aan games soms een beetje té hoog gegrepen voelt. Een hoogtepunt is misschien wel dat dit één van de eerste collecties is met speelbare Atari Jaguar games, de 64-bit console en het laatste systeem dat Atari ontwikkelde. Aanvullend zijn er ook een paar verloren prototypes te spelen zoals het nooit uitgebrachte Airworld, dat onderdeel was van de Swordquest serie.

Persoonlijke presentatie

Maar het waren de interviews met een tal van oud-Atari medewerkers die mij echt het meest interesseerden. Deze makers waren allemaal lang onderdeel van Atari en vertellen in geuren en kleuren voor de camera over het werken bij het bedrijf op het hoogte- en dieptepunt van dit gouden tijdperk. De variatie aan sprekers is erg leuk en de video’s zijn kort maar inhoudelijk genoeg om je aandacht erbij te houden. Mythes over de werkzaamheden bij Atari worden ontkracht of bevestigd en ook zijn er genoeg kritische noten op de aanpak van het bedrijf. Het voelt daarmee echt alsof je een inkijkje krijgt in deze eerste generatie spellenmakers en presenteert daarmee echt context voor deze games. De vergelijking met een interactief museum is niet vergezocht, alhoewel je waarschijnlijk de video’s niet vaak opnieuw zal bekijken.

Een frisse make-over

Waar het team van Digital Eclipse echt energie in heeft gestoken is een vijftal aan reimaginings van klassieke atari-games. Hoewel de originele games allemaal speelbaar zijn in de collectie, zijn deze reimagined versies moderne recreaties met originele muziek en nieuwe graphics. Voor de klassieke Atari-fan is het waarschijnlijk net iets té opgepoetst, maar voor nieuwkomers zijn dit leuke titels die een stuk toegankelijker zijn dan de originelen. Ik had zelf nooit echt een goede indicatie van hoe ik nou precies Yar’s Revenge moest spelen, maar door de reimagined versie begreep ik eindelijk wat je moest doen. Die kennis kon ik vervolgens één op één toepassen in de oude game. Met name VCTR-SCTR is een geweldige titel die meerdere vector-based games (Asteroids, Tempest) samenvoegt tot een uniek eerbetoon aan deze bijzondere games.

Conclusie

En ik denk dat dat precies datgene is wat Digital Eclipse wilde bereiken met Atari 50: The Anniversary Collection. Het is een prachtig eerbetoon aan het eerste videogamebedrijf ter wereld. De presentatie laat de game aanvoelen alsof je een prachtig interactief boek doorbladert waarbij je op elke pagina wel een game kan spelen of een interview kan bekijken. De hoeveelheid games is erg indrukwekkend, alhoewel je wel er in moet gaan met de verwachting dat er veel titels hergebruikt zijn en dat sommige klassiekers compleet ontbreken. De reimagined versies zijn echter leuke games die vooral nieuwe spelers introduceren in wat de arcade destijds zo bijzonder maakte. Hoewel Atari lang niet meer is wat het ooit was, laat Atari 50 perfect zien waarom het een naam is die men nog steeds met lof uitspreekt. Als je meer wilt weten van de geschiedenis van het medium, is dit interactieve museum de perfecte plek om te beginnen!